معرفی اجمالی رشته کارشناسی ارشد معماری
رسالت اصلي رشته معماري، طراحي ساختمان‌هاي مفيد، زيبا و اصيل، ساماندهي محيط مصنوع و شكل‌دهي فضاي زندگي انسان، در توازن با طبيعت و متناسب با ارزش‌ها و شرايط فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي جامعه است. معماري ضمن اين كه يك رشته فني و مهندسـي اسـت، در عيـن حال تخصصي مرتبط با شرايط يك جامعه است به همین جهت آموزش رشته معماری، به عنوان یک تخصص چند جانبه، شامل مباحث جامعه‌شناسی، روانشناسی، فرهنگی و تاریخی است.
دانشجويان اين گرايش فرا مي‌گيرند پس از تحلیل مسائل مطرح در زمینه‌ی معماری، به جمع آوری اطلاعات و پالایش آنها بپردازند و از آنها در حل مسائل مربوطه استفاده کنند. از این ره سبب افزایش غنای فضای زندگی و بهبود روز افزون کیفیت زندگی شوند.
در مقاطع مختلف آموزشی، مقطع کارشناسی مقطعی آموزشی ،کارشناسی ارشد مقطعی آموزشی- پژوهشی و دکترا مقطعی پژوهشی هستند لذا در دوره ای که پیش‌رو دارید بار اصلی بر روی پروژه‌ها و پژوهش‌هاست.اهمیت این موضوع تا بدان آنجا پیش می رود که در بسیاری از دانشگاه‌ها شرط گرفتن مجوز دفاع از پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد داشتن حداقل یک مقاله علمی پژوهشی پیرامون موضوع پایان‌نامه است. داشتن مقالات علمی پژوهشی و خصوصاً ISI از جمله مؤلفه‌های مؤثر برای دانشجویانی است که قصد ادامه تحصیل در خارج از کشور را دارند.
در میان داوطلبان دورهی کارشناسی ارشد معماری، کسانی وجود دارند که دورهی کارشناسی را در رشته ای غیر از معماری گذرانده اند.این دسته از داوطلبان، خوب است بدانند که آنچه از معماری در ذهن آنها شکل گرفته است عمدتاً در دورهی کارشناسی این رشته ارائه می شود. اگرچه دروسی به عنوان واحدهای جبرانی در دوره ارشد به آنها ارائه می‌شود اما اکتفا به آنچه در دانشگاه ارائه می‌شود نتیجه‌ی پرباری نخواهد داشت. مگر کسانی که صرف داشتن مدرک به دنبال کارشناسی ارشد این رشته هستند.
معرفی گرایش معماری ــ معماری
سرفصل دروس در دورهی کارشناسی ارشد معماری ــ معماری کم و بیش مشابه سرفصل دروس دورهی کارشناسی معماری هستند با این تفاوت که این سرفصل‌ها در دورهی کارشناسی ارشد عمیق‌تر و گسترده‌تر تدریس می‌شوند. در این دوره، دانشگاه‌ها معمولاً دو یا سه درس با عنوان طرح معماری ارائه می‌دهند. تفاوت این درس در مقطع ارشد نسبت به کارشناسی تأکید بیشتر بر مطالعات پروژه و جامع‌تر بودن محتوای طرح‌ها با نگاهی کلان‌تر به موضوع است.
فارغ‌التحصيلان گرايش مهندسي معماري مي‌توانند در حيطه‌هاي زير فعاليت داشته باشند:
فعاليت به عنوان مهندس مشاور معماري جهت طراحي بناها
همكاري با گروه مهندسان مشاور معماري جهت طراحي و توسعه طرح‌ها
نظارت عمومي و عالي بر صحت انجام كار در عمليات اجرایي ساختمان
مديريت و هماهنگي اجرايي پروژه‌هاي گسترده در زمينه گرايش تخصصي
فعالیت در زمینه معماری داخلی و دکوراسیون
فعالیت در زمینه‌ی نرم‌افزارهای معماری
و...
1-1 معرفی گرایش‌های زیرشاخه مهندسی معماری
چند سالی است که در مقطع کارشناسی ارشد جدای از رشته معماری (بدون گرایش)، گرایش‌های مختلفی در برخی از دانشگاه‌ها ارائه می‌شود. نکته حائز اهمیت در خصوص این زیر‌شاخه‌ها این است که انتخاب هر یک از آنها پس از اعلام نتایج اولیه (آزمون تئوری) امکان‌پذیر است اما در ادامه تمامی داوطلبان، بدون توجه به گرایش انتخابی، در اسکیس معماری شرکت خواهند کرد. بنابراین در صورت مجاز شدن در زیرگروه معماری آزمون تئوری،امکان انتخاب گرایش معماری ــ معماری و تمام زیرشاخه های آن برای داوطلبان وجود دارد.
از آنجا که عنوان همه این رشته‌ها مهندسی معماریست و تنها پسوند گرایش خواهند یافت، در مقطع کارشناسی ارشد تعدادی درس مشترک در تمامی آنها ارائه خواهد شد، تفاوت محتوای این گرایش‌ها در ارائه دروس اختیاری متفاوت و جهت‌گیری موضوعات و محتویات دروس با توجه به گرایش است. به طور مثال موضوع درس طراحی معماری 1 ارشد در گرایش معماری پایدار متناسب با این گرایش با محوریت پایداری تعیین و در گرایش فناوری با محوریت فناوری تعیین می‌شود. حتی در‌خصوص درس‌هایي همچون روش تحقیق، جدای از کلیات مشترک، موضوع مقاله‌ای كه دانشجویان در پایان ترم ارائه می‌دهند بایستی در حیطه گرایششان باشد.
برخی از این زیر‌شاخه‌ها برای دانشجویانی که به محتویات رشته‌ها ( نه عنوان رشته‌ها) علاقه‌مند هستند می‌تواند جالب توجه باشد، به طور مثال گرایش فناوری برای کسانی که به محتوای رشته تکنولوژی علاقه‌مندند و یا گرایش معماری پایدار برای افرادی که به دروس رشته انرژی تمایل دارند.
1-1-1 گرایش معماری پایدار
گرایش معماری پایدار از یک طرف سعی در حداکثر استفاده از امکانات محیط طبیعی و استفاده بهینه از فن‌آوری‌های معاصر و جدید دارد، از طرف دیگر به مصرف بهینه منابع، حذف پسماند و کنترل آلودگی‌های محیطی تأکید می‌ورزد. این گرایش یکی از جدیدترین گرایش‌ها در سطح ملی و بین المللی است.
این گرایش از نظر محتوای دروس تا حد زیادی به رشته انرژی معماری شباهت دارد و می‌توان آن را به نوعی از زیرمجموعه های گرایش انرژی معماری دانست ولی بر‌خلاف رشته انرژی که زیرگروه مجموعه هنرهای ساخت است و آزمون اسکیس ندارد، برای ورود به رشته معماری پایدار بایستی کنکور و اسکیس معماری را پشت‌سر گذاشته شود.
1-1-2 گرایش فناوری
گرایش فن‌آوری ضمن توجه به مباحث عمومی رشته معماری به طور مشخص بر طراحی فنی ساختمان و روش‌های بهینه ساخت آثار معماری و استفاده از تکنولوژی‌های مناسب در طراحی، ساخت و بهره برداری از بنا تاکید می‌ورزد.
این گرایش نیز از نظر محتوای دروس تا حد زیادی به رشته تکنولوژی معماری شباهت دارد ولی بر‌خلاف رشته تکنولوژی که زیرگروه مجموعه هنرهای ساخت است و آزمون اسکیس ندارد، برای ورود به این رشته بایستی کنکور و اسکیس معماری را پشت‌سر گذاشته شود.
1-1-3 گرایش مسکن
این گرایش به مسائل مرتبط با مسکن، انجام پژوهش‌های در ارتباط با حل مشکلات موجود مسکن و آموزش علوم و مهارت‌های مورد نیاز با طراحی واحدها و مجتمع‌های مسکونی و یکی از کاربردی‌ترین گرایش‌ها در حوزه معماری و شهرسازی است.
1-1-4 گرایش فنی
این گرایش را می‌توان تلفیقی از معماری و مباحث اجرایی عمرانی دانست و در طول دوره جزئیات اجرایی و مباحث فني دارای محوریت می‌باشند.
1-1-5 گرایش طراحی فضاهای آموزشی و فرهنگی
آشنایی کامل‌تر با مباحث معماری اسلامی و طراحی فضاهایی با کاربری آموزشی فرهنگی از جمله مدرسه، دانشگاه، فرهنگسرا، مسجد و... از جمله رویکردهای اصلی این گرایش است.
1-1-6 گرایش طراحی فضاهای بهداشتی و درمانی
از آنجاکه طراحی فضاهای بهداشتی و درمانی همچون بیمارستان، کلینیک‌ها و آسایشگاه‌ها نیازمند آگاهی و بکارگیری ضوابط و آیین‌نامه‌های متعدد در این خصوص می‌باشد لذا رویکرد اصلی این گرایش نیز آموزش طراحی این نوع بناها با رعایت قوانین و معیارهای مربوطه می‌باشد.
1-2 معرفی رشته معماری داخلی
رشته کارشناسی ارشد معماری داخلی به بهینه سازی فضاهای داخلی ساختمان های گوناگون از جمله فروشگاه‌ها، هتل‌ها، منازل، بيمارستان‌ها، فرودگاه‌ها، مساجد، نمايشگاه‌ها و حتی بناها با سازه‌های سبک می پردازد.
فارغ التحصيلان رشته معماري داخلي در طراحي پوسته‌هاي درون زيست فضاها از جمله و... با ديد نظم، صرفه‌جويي در فضا. و کار‌آمد بودن در عین زیبایی مهمترین هدف معماری داخلی است.
1-3 معرفی رشته بازسازی پس از سانحه
در گرایش بازسازی پس از سانحه، دانشجویان کارشناسی ارشد ضمن شناخت علمی مفاهیم و آشنایی با ادبیات بلایا و علل وقوع سوانح طبیعی و حوادث انسان‌ساز، با مقوله بحران در سه مقطع پیش از وقوع، هنگام سانحه و پس از آن آشنا شده و به مقولات اساسی، بازسازی می‌پردازند. تأکید اصلی دوره بر موضوع تحول و دگرگونی مجتمع‌های زیستی به عنوان مفهومی پویا بوده که مجموعه‌ای از فرآیند فعالیت‌های جامعه‌شناسی، روانشناسی، اقتصادی، فنی، ساختمانی و زیست محیطی را شامل می‌گردد. در این میان به مقوله مهم تأمین سرپناه پس از سانحه، چه در زمان امداد اولیه و تحت عنوان اسکان اضطراری چه در قالب دوران ساماندهی و با نام اسکان موقت و چه در هنگام بازسازی و اسکان دائم توجه ویژه مبذول می‌شود. علاوه بر آن بحث مقاوم سازی، چه برای بناهای موجود و چه برای ساختمان های تخریب شده، برای کاهش خطر سوانح نیز مورد آموزش و پژوهش قرار می‌گیرد. از آنجائیکه نگرش دوره به مقوله سرپناه پس از سانحه به عنوان یک فرآیند پویاست و نه یک محصول ایستا، بررسی موضوعات فنی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی، روانشناسی، اجتماعی و سیاسی، رشته مزبور را به یک دوره آموزشی - پژوهشی میان رشته‌ای مبدل می‌سازد. با توجه به اهمیت و وقوع مکرر دو سانحه غالب در کشور یعنی زلزله و سیل، برنامه دوره حاضر صرفاً بر روی این دو سانحه متمرکز شده است .به منظور ایجاد آمادگی بیشتر دانشجویان دوره، در بخش دروس جبرانی یک کارگاه مقدماتی و در قسمت دروس اجباری، سه کارگاه بازسازی 1 و 2 و 3 (روستا، شهر و منطقه) به صورت تحقیقات میدانی و مطالعات موردی پیش‌بینی شده است. بر این اساس، دانشجویان در مناطق سانحه دیده ضمن مواجهه مستقیم با مصادیق بازسازی، به تقویت برخورد منطقی و مناسب، در شرایط اضطراری و پس از آن می‌پردازند.
فارغ التحصیلان این رشته قادرند در زمینه ی برنامه‌ریزی، مدیریت، طراحی و ارزیابی بازسازی پس از سانحه در مراجع ذیربط از جمله: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، جمعیت هلال احمر، استانداری‌ها و ستاد حوادث غیر مترقبه وزارت کشور و سایر وزارتخانه‌ها به فعالیت بپردازند.
1-4 معرفی رشته معماری منظر
معماری منظر شاخه‌ای از معماری است که به سازماندهی فضای بیرونی بناها از دیدگاه محیط زیست و طبیعت، هنر و زیبایی شناسی، روانشناسی و جامعه شناسی می پردازد. این دانش سعی در درک ارزش‌ها و زیبایی‌های طبیعت و سرزمین‌ها و تفاوت‌ها و قابلیت‌های محیط دارد تا در قالب طرح و نگرشی نو، راهکارهای استفاده بهینه از آن و چگونگی تجدید حیات محیط را در مقیاس خرد و کلان جستجو کند. این تخصص یک تخصص بین رشته‌ای است که ریاضیات، علوم، مهندسی، هنر، تکنولوژی، علوم اجتماعی، سیاست و فلسفه را شامل می‌شود. فعالیت یک معمار منظر می‌تواند از طراحی پارک ملی تا طراحی فضای باز برای شرکت‌های تجاری بزرگ، از طراحی یک محوطه مسکونی تا طراحی زیرساختهای شهری و مدیریت زمین‌های بکر و احیاء اراضی مخدوش شده مثل معادن یا محوطه‌های دفن زباله را در برگیرد. معمار منظر بر روی انواع ساختارها و فضاهای بیرونی اعم از کوچک و بزرگ، روستایی و شهری با مصالح نرم و سخت و مسائل هیدرولوژیکی و اکولوژیکی متفاوت فعالیت می‌کند.
حوزه فعالیت معمار منظر را می‌توان در حیطه‌های زیر خلاصه کرد:
برنامه‌ریزی برای توسعه‌های جدید از لحاظ فرم و مقیاس
طراحی منظر خیابان‌ها و زیرساختهای عمومی شهری
طراحی محوطه برای مدارس، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و...
طراحی پارک‌های عمومی، پارک‌های موضوعی و فضاهای ورزشی
طراحی محوطه‌های مسکونی، شهرک‌های تجاری و صنعتی
برنامه‌ریزی برای ساخت بزرگراه‌ها، ساختارهای حمل و نقل، پل‌ها و تونل‌ها
طراحی فضاهای شهری، میدان‌ها و پیاده‌راه‌ها
طراحی منظر راه‌ها
سازماندهی بازسازی‌های شهری
ساماندهی مناظر طبیعی، تاریخی و توریستی
حفاظت از باغ‌های تاریخی
برنامه‌ریزی ساخت مخازن، سدها، نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ
ارزیابی محیط و منظر، ارائه طرح برای مدیریت سرزمین و آمایش آن
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که معماری منظر؛ هنر و علم تحلیل، برنامه‌ریزی، طراحی، مدیریت، محافظت و ترمیم زمین است. طراحی منظر و محیط، فرآیند آگاهانه سازماندهی، برنامه‌ریزی و ایجاد تغییرات فیزیکی در محیط و منظر است. این فرآیند شامل سازماندهی فیزیکی محیط و منظر و طراحی مکان‌هاست. نقش اجتماعی معماری منظر؛ افزایش کیفیت زندگی، کاهش تنش و توجه به سلامت و رفاه انسان و بوم است و در این راستا دو مفهوم «پایداری» و «مکان» را مطرح می‌سازد که اولی به توانایی محیط و منظر برای زنده ماندن، جلوگیری از نابودی محیط و منظر و کاهش کیفیت منابع و دومی به توانایی یک فضا برای برانگیختن تصاویر ذهنی مطلوب و به خاطر سپردن آنها در دوره‌های طولانی زمان اطلاق می‌شود.
1-5 معرفی رشته مطالعات معماری ایران
دوره كارشناسي ارشد مطالعات ايران به بازنگري و تعمق در پيشينه تاريخي معماري، شهر و شهرنشيني ايران و بسط و تعميق دانش موجود در اين زمينه مي‌پردازد. بديهي است در توضيح و تبيين مشخصات معماري و شهر به عنوان فضاي زيست ايراني در دوره‌هاي مختلف علاوه بر پرداخت به سكونتگاه‌ها و بناها، به شئونات ديگر زندگي انسان همانند فرهنگ، هنر، تاريخ و... پرداخته مي‌شود.هدف از برگزاري دوره كارشناسي ارشد مطالعات معماري ايران تربيت پژوهشگر تاريخ معماري، بسط و گسترش دانش در زمينه تاريخ معماري ايران است.
فارغ‌التحصيلان اين دوره مي‌توانند به عنوان پژوهشگر تاريخ معماري و شهرسازي ايران در مراكز پژوهشي مرتبط اعم از دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي، سازمان ميراث فرهنگي، گروه‌هاي باستان‌شناسي اشتغال داشته باشند يا به عنوان مدرس تاريخ معماري و شهرسازي در دانشگاه‌ها به امر تدريس بپردازند و يا به عنوان مشاور در گروه‌هاي علمي، طراحي معماري و شهرسازي به كار اشتغال ورزند.
1-6 معرفی رشته مهندسی معماری اسلامی
دوره كارشناسي ارشد مهندسي معماري اسلامي به آموزش طراحی معماری با رویکرد معماری اسلامی می پردازد از این رو در این دوره سرفصل دروس تئوری در راستای افزایش اطلاعات دانشجویان پیرامون مباحث معماری اسلامی تنظیم شده است. همچنین طرح های معماری ای که دانشجویان به عنوان واحد عملی در دورهی کارشناسی ارشد می گذرانند، به طراحی ابنیه مذهبی اختصاص دارد. در اين دوره دانش معماران در زمينه معماري اسلامي بسط و تعميق داده مي‌شود تا فارغ‌التحصيلان اين گرايش به عنوان پژوهشگر معماري اسلامي، طراح در پروژه‌هاي فرهنگي، همكاري با مهندسين مشاور معماري، مدرس تاريخ معماري اسلامي و در ساير زمينه‌هاي مختلف معماري اسلامي حضور داشته باشند.
لازم به ذکر است که در آزمون تئوری رتبه ی جداگانه ای برای گرایش مهندسی معماری اسلامی اعلام می شود اما آزمون عملی این گرایش با آزمون عملی گرایش معماری ــ معماری مشترک است.